تغییرات مربوط به مادر

این مرحله را بهتر است دورۀ طلایی حاملگی نامید ، چرا که بسیاری از مشکلات سه ماهۀ اوّل برطرف شده اند و هنوز مشکلات سه ماهۀ آخر شروع نشده اند .

با ورود به سه ماهۀ دوم ، حاملگیتان برای شما و اطرافیانتان مشخص تر می شود چون جنین رشد کرده و شکم شما برجسته می شود . در این مرحله احتمالاً بدنتان به افزایش سطح هورمونها عادت کرده ، بنابراین دوباره انرژی قبلی خودتان را پیدا می کنید ، تهوع و استفراغها از بین می روند و همچنین با وجودی که پستانها باز هم بزرگ می شوند ولی دیگر حساس نیستند .  

از آنجایی که از این زمان دندانهای شیری و دائمی جنین شروع به ساخته شدن و کلسیفیه شدن ( جمع شدن کلسیم در آنها و سفت شدن آنها ) می کنند و استخوانها نیز آهکی می شوند ، مصرف روزانه 4-3 لیوان شیر و سایر لبنیات توسط مادر نقش بسزایی در این امر مهم بازی می کند . البته اگر هم مادر لبنیات را مصرف نکند ، معمولاً برای جنین اتفاقی نمی افتد ، چرا که او کلسیم مورد احتیاج استخوانها و دندانهایش را از کلسیم ذخیره شده در استخوانهای مادر تأمین می کند و احتمال دارد بعد ها مادر دچار پوکی  و مشکلات استخوانی شود .

با بزرگ شدن رحم ، احتمالاً متوجه می شوید که مرکز ثقل بدنتان به طرف جلو متمایل شده بنابراین ممکن است با افزایش انحنای کمر ، از کمر درد شکایت داشته باشید ، پس باید مواظب وضعیت بدن خود مخصوصاً موقع نشستن و بلند کردن اشیاء باشید و دستورات زیر را برای رفع کمر درد بکار ببرید :

❀برای مدت زیادی روی پاهایتان نایستید .

❀هنگام ایستادن بهتر است چهار پایۀ کوچکی زیر یک پا بگذارید و مرتب پاها را عوض کنید .

❀از برداشتن اشیاء سنگین خودداری نمایید و توازن بار را در دو دستتان برقرار کنید ( یک بار سنگین را دو قسمت کنید و با دو دست نگه دارید ).

❀کفش پاشنه کوتاه بپوشید .

❀گن یا شکم بند حاملگی در رفع کمر درد ناشی از حاملگی بسیار مؤثر است .

❀با دستور ماما یا پزشکتان ورزش کنید .

❀هنگام بغل کردن کودک سعی کنید بیشتر بنشینید و کمتر بایستید .

❀سعی کنید از یبوست دوری کنید .

❀مصرف استامینیفون ضرری ندارد . اما اگر درد طولانی شد و با وجود دستورات قبلی و یا مصرف استامینیفون فرقی پیدا نشد حتماً به ماما یا پزشکتان مراجعه کنید .

❀هنگام خوابیدن روی پهلوی چپتان بخوابید ( باعث افزایش جریان خون به رحم می شود ) و پاهایتان را خم کنید . یک بالش پشت کمرتان ، یکی بین پاهایتان و یکی هم زیر شکمتان قرار دهید . این حالت در رفع کمر درد بسیار مؤثر است .

❀کمپرس گرم و یا حوله گرم روی کمرتان قرار دهید ( البته مواظب باشید دمای آن خیلی بالا نباشد و یا مدت استفاده طولانی نشود چون می تواند باعث برخی ناهنجاریهای جنینی شود ) .

❀مصرف کلسیم را فراموش نکنید . کمبود کلسیم می تواند باعث گرفتگی عضلات شود .

❀به صورت چهار دست و پا قرار گیرید ( زانوها و دستها روی زمین ) ، سعی کنید سر و لگنتان در یک محور باشند وسط کمرتان را به طرف بالا بلند کنید و انحنا دهید . سپس به آرامی آنرا پایین بیاورید تا صاف شود . با بلند کردن انحناء کمر سرتان را به پایین رها کنید سپس هنگامی که کمرتان را صاف می نمایید سرتان را نیز بالا بیاورید .

❀هنگامی که از روی زمین می خواهید چیزی را بلند کنید ، به صورت سر پا بنشینید و آنرا بلند کنید نه آنکه روی کمرتان خم شوید .

در این حین پاهای شما هم ممکن است دچار مشکل شوند ، هر چه باشد آنها هستند که افزایش وزن شما ، جنین در حال رشد و طرز راه رفتن جدیدتان ( که گاهی خنده دار هم می شود ) را تحمل می کنند . برای آسایش بیشتر پاها در حاملگی بهتر است نکات زیر را رعایت کنید :

❀از پوشیدن شلوارهای رکابدار اجتناب کنید ( ورم ممکن است باعث فرو رفتن رکاب به کف پاهایتان شود و باعث تحریک گردد ) .

❀کفش هایی بپوشید که کاملاً اندازه و راحت هستند .

❀کفشهایتان را چند بار در روز  عوض کنید .

❀کمی ورزش کنید

❀پاهایتان را مدتی بالا نگه دارید .

❀هرگاه فرصت دارید ، کفشهایتان را در آورید و انگشتان پاهایتان را تکان دهید تا جریان خون پاها افزایش یابد .

❀از ایستادن برای مدت طولانی جداً خودداری کنید .

❀بهترین کفش برای خانم های باردار دارای پاشنۀ 2 سانتیمتر هستند . گودی پا را به خوبی پر می کنند و بند و سگک قابل تغییر دارند .

یکی از علایم ناراحت کننده در برخی از خانم های حامله سوزش و درد مچ دست  و انگشتان می باشد . حدود 25 درصد از زنان حامله از چنین مشکلی شکایت دارند و معمولاً با حرکات تکراری دست به وجود می آید . در طی حاملگی تغییرات هورمونی و افزایش وزن می تواند عصبی را که به شصت و سه انگشت اوّل می رود تحریک کند و سوزش و درد در آنها به وجود آورد . افرادی که ماشین نویسی می کنند و یا بیشتر رانندگی می کنند و یا هر کاری که بیشتر با دستهایشان ارتباط دارد انجام می دهند ، بیشتر در معرض چنین حالتی قرار دارند . برای کاهش و یا از بین بردن چنین علائمی بهتر است به نکات زیر توجه شود :

❀وضعیت نشستن و یا ایستادن مناسبی را حفظ کنید .

❀در بین کارها استراحت کافی داشته باشید ، دستهایتان را به طرف جلو بکشید ، آنها را باز کنید و سپس مشت کنید و به طرف بالا ببرید و به آرامی مشتتان را بچرخانید .

❀از خم نگه داشتن مچتان به مدت طولانی جلوگیری کنید ( مثلاً دستتان را برای مدت زیادی زیر چانه تان تکیه ندهید و یا زیر بالش خم نکنید و از این قبیل مسائل ) .

در صورتی که این نکات به شما کمکی نکرد ، حتماً به ماما یا پزشکتان اطلاع دهید ، ممکن است برای دست شما آتل تجویز کند و یا ممکن است احتیاج به فیزیوتراپی داشته باشید .

از سه ماهۀ دوم حاملگی ، برخی از خانمها متوجه  افزایش ترشحات واژینال یا رحمی  می شوند . تغییر اسیدیتۀ واژن در حاملگی ، بروز بیماریهای قارچی واژن را تشدید می کند . شستشو با کمی جوش شیرین در آب می تواند تا حدودی آنرا بهبود بخشد . رعایت بهداشت ، خشک نگه داشتن لباس زیر ، تعویض روزانۀ آن ، شستشوی مرتب لباس زیر و خشک کردن ان در معرض آفتاب بسیار اهمیت دارد . با وجود همۀ این مسائل ، در صورتی که برای شما چنین مشکلی پیش آمد حتماً به ماما یا پزشکتان مرتجعه نمایید تا آنرا درمان کند .

برخی خانم های باردار از گرفتگی ماهیچۀ ساق پا مخصوصاً در شب شکایت دارند . این حالت تا حدودی طبیعی است ولی حتماً آنرا به ماما یا پزشکتان اطلاع دهید تا در صورت لزوم درمان کند . قبلاً گرفتگی پا را فقط به کمبود کلسیم نسبت میدادند ولی تحقیقات جدید کمبود منیزیم را نیز مؤثر می دانند . معمولاً با مصرف تقویتهای دوران بارداری مقدار مورد نیازتان تأمین می شود . سعی کنید شصت پاهایتان را به طرف جلو خیلی نکشید ( به حالت اشاره ) و قبل از خوابیدن مدتی پاهایتان را صاف و کشیده قرار دهید . در صورتی که انقباض در عضلات پاهایتان رخ داد با ماساژ دادن و یا گشیدن حوله گرم بر روی آن از شدت انقباض بکاهید . ایستادن بر روی یک سطح سرد هم گاهی مؤثر واقع می شود البته درد مدام ساق پا ، مخصوصاً اگر همراه با واریس باشد مسألۀجدی است و حتی می تواند خطرناک باشد . در صورت بروز چنین حالتی به هیچ وجه نباید آنرا ماساژ دهید چرا که می تواند باعث عبور لخته خون گردد . حتماً چنین وضعیتی را به ماما یا پزشکتان گزارش دهید .

برخی خانمهای باردار از گرفتگی گوشها و احتقان و پر خونی بینی  و حتی خون دماغ شدن مکرر شکایت دارند باید بدانید که این مسأله هم طبیعی است ( البته بیشتر در زمستان رخ می دهد ) در صورتی که این مشکل برای شما بروز کرد مطوئن باشید آب وو مایعات کافی دریافت می کنید . سعی کنید هوای خانه را مرطوب نگه دارید ( از بخور استفاده کنید ) ، می توانید داخل بینی تان را با کمی وازلین چرب  کنید و میوه های غنی از ویتامین C مصرف کنید مصرف لبنیات در این مواقع شرایط را بدتر می کند . بنابراین مصرف آنها را محدود کنید و کلسیم مورد نیازتان را از سایر منابع تأمین نمایید مانند بادام ، کنجد و روغن آن ، فندق و ... می توانید حوله ای را با آب گرم مرطوب کنید و روی بینی ، گونه و پیشانی خود قرار دهید . با این که این درد امری طبیعی است ، با این حال آنرا به ماما یا پزشکتان اطلاع دهید .

تعدادی از خانم های حامله ( مخصوصاً شکم اوّلها ) از درد زیر دل و ناحیۀ تناسلی شکایت دارند . این درد به علت کشیدگی رباطهایی است که رحم را نگه می دارند و همچنین آماده شدن استخوانهای تناسلی یا شرمگاهی برای زایمان . اما با این حال در صورت بروز چنین دردهایی حتماً به ماما یا پزشکتان مراجعه نمایید ، چرا که ممکن است علامت مسائل خطرناکی مانند حاملگی خارج رحمی ، انقباضات زایمانی ، آپاندیسیت ، کیستهای تخمدانی ، التهاب لگنی و ... باشد .

 تغییرات مربوط به جنین

ماه چهارم : آغاز رویش مو

رشد قفسه سینه در این ماه چشمگیر است و سر جنین نسبت به بالا تنه کوچک و بی قواره بنظر می رسد . پوست جنین بعلت نازکی بیش از حد ، تمام مویرگها را به نمایش میگذارد ، جریان خون با شدت در بدن جنین در حرکت است . روی پوست را پوششی از پرزهای نازک فرا میگیرد . غدد چربی و عرق شروع بکار می کنند . طپش قلب جنین شدید است و دو برابر طپش قلب مادر می باشد . کبد همراه با سایر قسمت های گوارشی کار خود را آغاز می کند و اولین موها روی جمجمه پدیدار می شوند .

طول جنین 5/16 سانتیمتر و وزن آن 144 گرم است . در اواخر این ماه گاهی مادر احساس تپش ضعیفی مینماید ولی معمولاً این تپش تا ماه پنجم محسوس نیست .

ماه پنجم : حرکت احساس می شود

ماه پنجم برای مادر خاطره مخصوصی به همراه دارد . در این ماهاست که او زندگی جنین را در بطن خود حس می کند . حرکت طفل گاهی در ابتدای ماه پنجم حاملگی و گاهی در اواسط آن انجام می گیرد . در ابتدا تکان ها بسیار نرم و محتاطانه می باشند ولی پس از مدتی بصورت تکان دادن دست و یا پا کاملاً محسوس می شوند .

در این ماه ، پوست طفل همچنان چروکیده است زیرا هنوز از وجود چربی در زیر پوست خبری نمی باشد . موهای زیادتری روی جمجمه به چشم میخورد . ناخن ها در بالای انگشتان پدیدار می شوند . در انتهای بیستمین هفته بارداری ، جنین قادر است صداهای شدید را بشنود . همانطور که میدانید دنیای جنین در دوران بارداری را میتوان به دنیای صدا تشبیه کرد ، در این دوران دائماً جنین صدای طپش قلب مادر ، صدای خود مادر ، صدای پدر و بسیاری از صداهای دیگر را می شنود ، البته شنیدن این صداها بعد از گذشتن از مایع رحمی که جنین در آن شناور است به اصطلاح تصفیه شده و از شدت آن کاسته شده و سپس به سمع جنین می رسد . اهمیت این صداها به حدی است که مثلاً برای آرامش طفل زود رس ، ضبط صدای طپش قلب مادر را پخش می کنند با شناسائی آن آرام می گیرد .

همچنین در این ماه رشد شش ها قابل ملاحظه است ولی آنقدر کارآیی ندارد در صورت تولد طفل را زنده نگاهدارد .

اندازه جنین حالا 25 سانتیمتر است ، یعنی صد برابر اندازۀ او در چهار ماهگی . مهمترین دوران رشد قد کودک در ماه پنجم حاملگی پایان می پذیرد . از این ماه قد او تا هنگام تولد فقط دو برابر خواهد شد . ولی برعکس وزن او که 500 گرم می باشد تا هنگام تولد 3 کیلو و 300 گرم بطور متوسط بالغ می شود .

ماه ششم : ماه عضلات

در این ماه بیشترین تلاش طفل روی عضلاتش انجام میگیرد و بهمین جهت حرکت های بیشتری نیز در بطن مادر خواهد داشت .رشد مغز در این ماه قابل توجه است . خطوط چهره ظرافت بیشتری می یابند ، ابروها کاملاً مشخص می شوند ، بینی به خود شکل می گیرد ، گوشها بزرگتر میشوند و گردن با سر تمایز بیشتری می یابد . طفل می خوابد و بیدار می شود . قد جنین 31 سانتی متر و وزنش 1 کیلو بالغ می شود . او حالا برای زندگی مجهز است ولی اگر بدنیا بیاید شانس زنده ماندنش کم است .

معاینات ماهیانه

در این ملاقات ها احتمالاً باید انتظار موارد زیر را داشته باشید :

❀کنترل صدای قلب جنین ، در حوالی بیستمین هفته ، قلب طفل با دستگاه استتوسکوپ قابل شنیدن می شود . در صورتی که ماما یا پزشک مجهز به دستگاه سونیکید باشد می تواند در 4 ماهگی صدای قلب جنین را بشنود ( در برخی موارد حتی 3 ماهگی ) و البته شما و همسرتان هم می توانید بشنوید و اوّلین صدای قلب او را حتی ضبط کنید .

❀بررسی آزمایش خون و ادرار ، کنترل فشار خون و وزن ( افزایش متوسط وزن در این سه ماهه حدود 6 کیلوگرم است ) . او همچنین قادر است بوسیله اندازه گیری هورمونها از سلامت جنین اطلاع حاصل کند .

❀پزشک در این ماه به معاینه زن باردار می پردازد تا از رشد متناسب رحم مطمئن شود . با لمس شکم پزشک مادر ، پزشک محل سر ، شانه و پشت جنین را معین می کند .