سندروم تخمدان پلی کیستیک یکی از بیماری های شایع در دوران باروری است که به دلیل عوارضی که در ظاهر فرد ایجاد می نماید و نیز به دلیل اختلالات در باروری خانم ها مورد توجه قرار می گیرد. ولی باید ذکر کرد که این بیماری عوارض سیستمیک هم به دنبال دارد که باید کنترل گردد.سندرم تخمدان پلی کیستیک شایع ترین اختلال هورمونی در میان زنان در سنین باروری است. نامگذاری این سندروم به دلیل وجود تخمدان های بزرگ محتوی تعداد زیادی کیست کوچک (در اغلب زنان مبتلا و نه در همه) است که در لایه بیرونی هر تخمدان قرار گرفته است.

قاعدگی های نا منظم، رشد موهای زاید، جوش های پوستی(آکنه) و چاقی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک مشاهده می شود. این عارضه می تواند در نوجوانی با دوره های قاعدگی نامنظم مشخص گردد یا این که بعد ها به دنبال افزایش وزن یا مشکل در باروری تشخیص داده شود. علت دقیق سندرم تخمدان پلی کیستیک هنوز ناشناخته است. زنان مبتلا ممکن است به دلیل مشکلات به وجود آمده در تخمک گذاری، برای باردار شدن با مشکل مواجه شوند. تشخیص زود هنگام و شروع درمان می تواند به پیشگیری عوارض طولانی مدت آن مثل دیابت نوع 2، بیماری های قلبی و سکته کمک کند. 

نشانه ها

چرخه های نرمال باروری توسط تغییرات ایجاد شده در سطوح هورمون های تولید شده توسط غده هیپوفیز در مغز و تخمدان ها تنظیم می گردد. غده هیپوفیز هورمون های محرک فولیکول و هورمون سازنده جسم زرد را ترشح می کند که این دو هورمون، رشد و آزاد سازی تخمک در تخمدان ها را کنترل می کنند. در طول چرخه یک ماهه، تخمک گذاری تقریبا دو هفته قبل از قاعدگی رخ می دهد.

تخمدان ها هورمون های استروژن و پروژسترون را ترشح می کنند که دیواره ی رحم را برای دریافت تخم بارور، آماده می سازند. همچنین تخمدان ها تولید هورمون های مردانه(آندروژن ها مثل تستوسترون ) را نیز برعهده دارند. اگر بعد از تخمک گذاری بارداری رخ ندهد، ترشح استروژن و پروژسترون کاهش می یابد و دیواره رحم در طول قاعدگی ریزش می کند.

در سندروم تخمدان پُلی کیستیک، ممکن است غده هیپوفیز مقادیر بالایی هورمون سازنده جسم زرد ترشح کند و تخمدان ها مقادیر بالایی آندروژن ها را تولید نمایند. این امر چرخه ی نرمال قاعدگی را مختل می سازد و می تواند سبب ناباروری، پُرمویی بدن و آکنه گردد.

اگرچه دانشمندان علت وقوع سندروم تخمدان پلی کیستیک را نمی دانند ولی عوامل زیر می توانند در این میان نقش داشته باشند:

*انسولین: هورمونی است که توسط پانکراس تولید می شود و به سلول های بدن اجازه می دهد که از قند(گلوکز) استفاده کنند. قند منبع اولیه انرژی بدن است. اگر شما دچار مقاومت به انسولین باشید، توانایی بدن برای مصرف بهینه انسولین مختل می گردد و پانکراس شما برای مهیا کردن گلوکز مورد نیاز سلول ها، انسولین بیشتری  ترشح می کند. تصور می شود که انسولین بالا، سبب افزایش ساخت آندروژن ها در تخمدان ها می گردد.

 * درجه های پایین التهاب: گلبول های سفید خون در طی فرایند التهاب، برای مبارزه با عفونت، ماده ای را ترشح می کنند. استفاده از بعضی از غذاهای خاص در افراد مستعد می تواند سبب ایجاد پاسخ التهابی گردد. در این شرایط گلبول های سفید ماده ای را تولید می کنند که می تواند سبب مقاوت به انسولین و تجمع کلسترول در رگ های خونی (آترواسکلروز) شود. آترواسکلروز موجب بیماری های قلبی می گردد. تحقیقات نشان می دهد که زنان مبتلا به PCOS، درجات پایین التهاب دارند.

* وراثت: اگر خواهر یا مادر شما PCOS داشته باشد، احتمال این که شما نیز به آن مبتلا شوید بالا است. محققان به دنبال امکان ارتباط ژن های جهش یافته با PCOS هستند.

* رشد غیر نرمال جنینی: تحقیقات جدید نشان می دهد که مواجهه زیاد با هورمون های مردانه(آندروژن ها) در طول دوره جنینی می تواند ژن های نرمال را به طور همیشگی از عمل طبیعی خود باز دارد(پروسه ای که به نام "بیان ژن" نامیده می شود). به این ترتیب ممکن است الگوی مردانه گسترش چربی ها در شکم که ریسک مقاوت به انسولین و درجات پایین التهاب را افزایش می دهد، رخ دهد. تحقیقات برای یافتن این موضوع که این فاکتورها تا چه حد به ایجاد PCOS کمک خواهد کرد، ادامه دارند.

علت

علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب بلافاصله بعد از اولین دوره قاعدگی شروع می شود. در پاره ای از موارد نیز در سال های بعدیباروری،به دلیل افزایش تدریجی وزن رخ می دهد. علائم آن، هم از لحاظ شدت و هم از لحاظ نوع آن، از فردی به فرد دیگر متفاوت است. 

پزشک شما برای تشخیص به دنبال حداقل دو نشانه از نشانه های زیر است:

قاعدگی های غیر معمول:  این امر یکی ازشایع ترین مشخصات این بیماری است. منظور از قاعدگی های غیر معمول، فاصله بیش از 35روز بین دو قاعدگی، کمتر از 8 دوره قاعدگی در یک سال، عدم قاعدگی برای 4 ماه یابیشتر و وقوع قاعدگی با تاخیر که ممکن است همراه با خونریزی خیلی کم یا شدید باشد،است.

 سطوح بالای هورمون های مردانه(آندروژن ها) :می تواند سبب ایجاد علائم ظاهری مثل رشدموهای زاید در صورت و بدن(هیرسوتیسم)، ایجاد آکنه در بزرگسالی یاآکنه های شدید در نوجوانی وطاسیباالگوی مردانه شود.

علائم ناشی ازآندروژن بالا می تواند بر اساس نژاد فرد متفاوت باشد. پس شما بسته به زمینه نژادی ممکن است این علائم را نشان دهید یا خیر. مثلا زنان نژاد آسیایی یا اروپای شمالی ممکن است تظاهرات متفاوت را بروز دهند.

 با کمک سونوگرافی می توان تخمدان های بزرگ حاوی تعداد زیادی کیست کوچک را مشخص کرد. اما برخلاف آن چه از نام آن پیداست، تنها با وجود تخمدان های پلی کیستیک نمی توان تشخیص قطعی داد.

برای تشخیص قطعی سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود دوره های قاعدگی نامنظم یا علائم ناشی از میزان آندروژن بالا نیز لازم است. ممکن است برخی از زنان با وجود تخمدان های پلی کیستیک در سونوگرافی به سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا نباشند. از طرف دیگر نیز ممکن است در بعضی از افراد مبتلا به این سندروم، تخمدان ها در سونوگرافی طبیعی باشند.

تظاهرات همراه با سندروم تخمدان پلی کیستیک(PCOS)

* ناباروری

زنان مبتلا بهPCOS ممکن است به دلیل کمبود تخمک گذاری، در باردار شدن با مشکل مواجه شوند. بد نیست بدانید که این بیماری شایع ترین دلیلناباروریدر زنان است.

 *چاقی

در حدود نیمی از زنان مبتلا بهPCOS چاق هستند. در مقایسه با زنان هم سن که سندرم تخمدان پلی کیستیک ندارند، زنان مبتلا، احتمال بیشتری دارد که دچار اضافه وزن یاچاقیباشند.

 * مقاومت به انسولین

بسیاری از زنان مبتلا بهPCOS، دچار مقاومت بهانسولینهستند که این امر توانایی بدن برای استفاده ی بهینه ازانسولین جهت تنظیم قند خون را مختل می کند. این موضوع می تواند سبب بالا رفتن قند خون و در نتیجه دیابت نوع 2 گردد. نام دیگرپیش دیابت، اختلال در تحمل گلوکز است.

*آکانتوز سیاه (Acanthosis nigricans )

یک اصطلاح پزشکی است که به وجود پوست مخملی و تیره بر روی پشت گردن، زیر بغل، اعضای تناسلی خارجی و زیر پستان ها اطلاق می شود. وجود این شرایط در پوست یکی از نشانه های مقاومت به انسولین است.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

در ابتدا با پزشک خانوادگی خود و یا متخصص داخلی مشورت کنید. بعد از آن، شما به یک پزشک متخصص باروری زنان یا متخصص غدد داخلی ارجاع داده می شوید