آقطي
نام هاي ديگر :
خمان  ، سبوقه ، خمان كبير ، آقطي سيا ، تر ، دارگن ، انگور كولي .
نام لاتين : Elder
خاصيت درماني  : در هند از گل هاي خمان كبير به عنوان مدر ، معرق و در موارد تب و به عنوان اصلاح كننده در موارد سيفيليس و روماتيسم استفاده مي شود و ميوه و پوست ريشه ي آن براي لينت مزاج تجويز مي شود و ريشه خمان صغير نيز در استسقا و به عنوان مسهل كاربرد دارد . برگ هاي خمان صغير براي نرم كردن سينه و به عنوان مدر و معرق و مسهل و در موارد استسقا تجويز مي شود . خمان صغير از نظر طبيعت سرد و خشك است و معتقدند كه ريشه ي آن قوي ترين قسمت گياه از نظر خواص دارويي است .
خوردن دم كرده برگ و ساقه ي آن براي تسهيل اخراج بلغم و صفرا و در استسقا نافع است و عصاره ي برگ يا دم كرده ي ريشه ي آن نيز همان خواص را دارا مي باشد . در حدود 10 گرم از ساييده ي ريشه ي آن براي ترميم شكستگي استخوان نافع است .
دم كرده ي ريشه ي آن با شراب براي استسقا و گزيدن افعي و درد مفاصل و مضمضه ي آن براي از بين بردن كرم دندان مفيد است اگر در چشم ريخته شود براي رفع سرخي چشم و نشستن در دم كرده ي ريشه ي آن براي رفع سستي رحم و نرم كردن و باز كردن آن نافع است . خوردن ميوه ي آن و همچنين  ماليدن ميوه آن به موي سر براي سياه كردن مو و جلوگيري از ريزش آن نافع است و به علاوه مدر و ملين است و براي كاهش درد هاي روماتيسمي استفاده مي شود .
مضر ريه است و از اين جهت معمولا آن را با عسل مي خورند . مقدار خوراك آن تا 10 گرم مي باشد .
بقراط حكيم خمان كبير را براي استسقا تجويز مي كرده و 45 - 30 گرم برگ خمان كبير را در آب يا شير جوش داده و به عنوان مسهل به مريض مي داد . در برخي نقاط فرانسه مرسوم است برگ خمان كبير را مانند سالاد مي خوردند نظير مسهل لينت مي دهد .
پوست دوم خمان كبير براي لينت مزاج قوي تر است و مانند برگ آن در صورتي كه تازه باشد ، داراي طعمي نامطبوع و بوي تهوع آور است . ولي چون خشك شود بي بو و بي طعم مي گردد ولي خاصيت مسهلي آن باقي مي ماند .
عصاره ريشه ي خمان كبير به مقدار 60 - 50  گرم ايجاد اسهال آبي مي كند كه مدفوع به راحتي خارج مي شود و تا 10 - 8 ساعت اثر آن بيش تر نمي ماند .
اغلب حكماء طب سنتي ، پوست دوم درخچه را به ريشه و برگ آن ترجيح مي دهند و معمولا 30 - 15 گرم پوست دوم آن را در 250 گرم آب جوشانيده و مي خورند . عصاره ي  ميوه ي خمان كبير به رب آقطي معروف است و براي تعريق 10 - 1 گرم آن را مي توان خورد .
عصاره ي پوست خمان كبير از دارو هاي مشهور براي معالجه استسقا لحمي و زقي است و خوراك از 150 - 30 گرم آن را تجويز مي كنند .
در چين خمان قرمز را به عنوان داروي موثري در موارد شكستگي استخوان مصرف مي كنند و از داروهاي ضد تب مي باشد .
جوشانده ي جوانه و برگ هاي گياه خمان صغير را به صورت غرغره براي تسكين درد گلو به كار مي برند .
ميوه ي خمان كبير يا انگور كولي مسهل و ملين است و در موارد رماتيسم حاد مفصلي اثر بسيار مفيدي دارد و مدر و تسكين دهنده است شيره و عصاره ميوه خمان كبير به مقدار يك قاشق بزرگ در يك ليوان آب در اشخاص بالغ اثر بيشتري دارد جوشانده ي گل هاي تازه ي خمان كبير در موارد استسقا و زخم هايي كه بيم قانقاريايي شدن دارند و در سوختگي ها اثر نافع دارد . تركيبات :
در پوست درخچه و برگ هاي آن گلوكزيد سيانوژنتيك سامبو نيگرين وجود دارد از برگ هاي جوان گياه اكساليك اسيد و اسانس و آلكالوئيدي به نام سامبوسين جدا شده است .
از ميوه هاي آن كريزلنتمين به دست مي آيد . در پوست درخچه برگ ها و سرشاخه هاي گلدار گياه مواد كولين و آلكالوئيد سامبوسين يافت مي شود . در گل هاي آن ماده ي الدرين كه مشابه روتين است و مقدار كمي اسانس مشخص شده است . در انگور كولي كه ميوه گياه است علاوه بر كريزانتمين مواد قندي ، اسانس ، كمي ماده تلخ ، صمغ و نوعي رزين ، اسيد هاي مختلف از جمله والريانيك اسيد ، استيك اسيد ، يك ماده ي قرمز رنگ و .... مشخص شده است .
اشكال دارويي : گل ، برگ ، ريشه ، پوست .
مشخصات :
خمان كبير درخچه اي است كه بلندي آن تا 10 متر مي رسد . برگ هاي آن بريده و مركب و داراي 7-5 برگچه دندانه دار به ابعاد 15-10 سانتي متر ، بيضي شكل و نوك تيز است .
گل هاي آن سفيد ، شكري رنگ كه در شرايط اقليمي آذربايجان غربي و همدان در اواخر ارديبهشت ظاهر مي شوند .
ميوه هاي آن گوشتي ريز ، به رنگ آبي سير يا سياه است . اين گياه بومي اروپا و آسياست و در ايران در آذربايجان غربي ، همدان ، كنگاور ديده مي شود .
نام علمي : sambucus از خانواده ي  caprifoliceae   .
دو نوع دارد خمان كبير و صغير ، از نظر دارويي منظور از خمان به خمان صغير اطلاق مي شود .